Kariyerinin belli bir noktasındayken, başka bir ülkeye taşınmak kolay bir adım değil. Hele ki bu meslek sağlık alanında, bulunduğu ülkenin belli başlı regülasyonlarına, kurallarına, lokal diline bağlıysa işler daha da zorlaşabiliyor. Kimimiz için sıfırdan başlamak gibi hissettirebiliyor. Yolun başında olanlar için de, kısıtlı bir mesleki ağımızın olduğu yabancı bir memlekette bir kariyer oluşturmak kolay olmuyor.
2017’den beri Hollanda’da ruh sağlığı merkezlerinde (GGZ) psikolog olarak çalışmaktayım. 2023’te Hollanda’da kayıtlı ve lisanslı (BIG-geregisteerd) psikolog (GZ-Psycholoog) oldum. Şu anda hem ruh sağlığı merkezlerinde GZ-Psycholoog ve Regiebehandelaar olarak çalışmakta, hem de yakın zaman önce kurduğum Intercultural Therapy’de danışan görmekteyim.
Buraya yeni taşındığımda, çok sevdiğim mesleğimi en doğru şekilde hakkaniyetle nasıl yapabilirim diye araştırıp soruştururken yolumu kaybettiğim, yalnız hissettiğim çok zamanlar oldu. O yıllar danışabileceğim, destek alabileceğim sayıca çok da Türkçe konuşan meslektaş yoktu. Şimdilerde sayıca çoğaldık, bunu destek ve dayanışma açısından kıymetli buluyorum.
Hollanda’da psikolog olarak çalışmak ya da GZ-psikolog olmakla ilgili çok fazla sorular alıyorum ve elimden geldikçe yardımcı olmaya çalışıyorum. Bu yazıyla hem bilgilerimi hem de deneyimleri aktarmaya çalıştım. Hem de bir parça yılgınlıklarımıza bir merhem olmasını diliyorum.
BIG’e kayıtlı sağlık çalışanı olmak ne demek?
Öncelikle Türkiye’de olmayan meslek yasası Hollanda’da psikologlar için var. Bu meslek yasasına tabi sağlık çalışanları (doktor, diş hekimi, eczacı, hemşire, GZ-psikolog gibi) BIG’e kayıtlı olurlar.
BIG, devlet tarafından korunan bir unvanı temsil eder ve mesleki kalite standardı sağlar. Yasayla korunmuş BIG’e kayıtlı psikoloji uzmanlıkları şu şekildedir: GZ-Psycholoog, Psychotherapeut, Klinische Psycholoog, Klinische Neuropsycholoog.
Bu farklı unvanlar Hollandalılar için de kafa karıştırıcı. O yüzden bu unvanlarla ilgili bir sadeleşmeye gidilmesi söz konusu. Bu yazıda daha çok Basispsycholoog, GZ-Psycholoog ve Klinische Psycholoog ünvanları üzerinde duracağım. Öncelikle bu unvanlara bir açıklık getirelim:
Basispsycholoog: Lisans ve yüksek lisansını psikoloji alanında yapan kişiler, mezun olduklarında Basispsycholoog olarak çalışırlar. Diplomasını Hollanda dışında almış kişilerin öncelikle çalışmak için diploma denkliği alması gerekmektedir (Başvuru için: https://www.idw.nl/en/to-work). Temel olarak baktıkları, lisans ve yüksek lisansta aldığınız dersler, yani transkriptiniz. Diploma denkliği sırasında aldığınız ek eğitimler, sertifikalar dikkate alınmaz.
Basispsycholoog — yani psikolog unvanı, BIG kaydına tabi bir unvan değil, o sebeple belli bir kalite standardını yakalamak için son yıllarda GGZ kurumlarında çalışmak için “LOGO-verklaring” sertifikasına sahip olma kuralını getirdiler. Önceden almış olduğunuz ek eğitimler ve sertifikalar bu noktada işe yarayabilir. Bu belgeyi almak için lisans ve yüksek lisansta belli başlı dersleri almak, klinik stajı yapmış olmak, bu staj boyunca bazı diagnostik testleri uygulamış olmak gerekiyor (Başvuru süreci hakkında: https://www.vlogo.nl/categorie/logo-verklaring).
Bu düzeydeki psikologlar, ruh sağlığı merkezlerinde intake yapabilir, psiko-eğitim verebilir, aldıkları psikoterapi eğitimi doğrultusunda terapi verirler. Ancak bütün bu süreçleri BIG kayıtlı psikoloğun süpervizörlüğünde yaparlar. Bunu söylerken, Hollanda’da hiyerarşik bir düzen olmadığının da altını çizmek isterim. Ekip arkadaşı olarak birlikte çalışılır.
GZ-psycholoog: BIG kaydına tabi bir unvan olup, lisans ve yüksek lisans eğitiminin üzerine, 2 yıllık bir post-master eğitimi sonucunda alınır. Bu eğitim için kısıtlı sayıda kontenjan açılıyor. O yüzden Hollandalılar için de girmesi zor bir program. 2 sene boyunca, 4 gün ruh sağlığı merkezinde çalışıp danışan görerek, belli sayıda diagnostik ve psikoterapi alanında süpervizyon alarak ve haftanın 1 günü de teorik dersleri alarak bu eğitim tamamlanır. Bunun sonucunda da GZ-psikolog bağımsız olarak çalışabilir, danışana tanı koyabilir ve gerekli terapiyi uygulayabilir. Bu sebeple, verdikleri hizmetler de sigorta şirketleri tarafından karşılanır. Aynı zamanda ruh sağlığı merkezlerinde psikologlara süpervizyon ve destek verirler. Psikologlar tarafından görülen danışanların tanılarını koyar ve terapi planlarını oluştururlar. Bu görevleri sebebiyle Regiebehandelaar olarak da adlandırılırlar. GZ-psikolog olmak için ya bu 2 yıllık eğitimi yapmak gerekiyor ya da buna eş değer bir eğitim aldıysanız bunun denkliğini almak gerekiyor. Her iki yol için de en az C1 düzeyinde Hollandaca bilmeniz gerekir.
GZ-Psycholoog denkliği nasıl alınır?
Bu mümkün ama çok kolay bir yol değil. Bunun için, klinik psikoloji doktoranızın olması ya da klinik psikoloji yüksek lisanslı (süpervizyonlu, klinik stajlı, diagnostik alanında test eğitimlerinizin olduğu, belli bir terapi ekolünde uzmanlaştığınız) bir eğitim geçmişinizin ve deneyimizin olması gerekiyor. En azından bu şartları sağlıyor iseniz, başvurmanız mantıklı olur. Sonrasında bazı sınavlardan geçmeniz gerekiyor. Bütün sınavlar yazılı ve sözlü Hollandaca dilinde oluyor. Mesela, karşınızda danışan rolü oynayan biri ile, kurul sizi izlerken görüşme yapmanız bekleniyor. Eğer sınavları geçerseniz dosyanız kabul ediliyor. Bu aşamada aldığınız derslerin, eğitimlerin, süpervizyonların, saatleri ve içeriği çok detaylı inceleniyor. Bunları kendi eğitimleriyle birebir karşılaştırıyorlar. Büyük oranda denk düşüyorsa, size eksik eğitimlerinizi ya da eksik kalan staj ve süpervizyon saatinizi Hollanda’da tamamlamanıza dair bir tavsiye verip, ancak bunları yaptıktan sonra denklik verebileceklerini söylüyorlar. Ya da eğitim geçmişiniz zaten uygun değilse, sınavları geçmiş olsanız bile reddedebiliyorlar.
Klinische Psycholoog: BIG kayıtlı bir unvandır. GZ-psikolog olmanın üzerine 4 yıl daha eğitim alarak uzmanlaşırlar. Dolayısıyla Türkiye’de “Klinik Psikolog” olmak ile Hollanda’da klinik psikolog olmak birbirinden oldukça farklı. Bu sebeple, burada bir iş görüşmesinde kendinizi klinik psikolog olarak tanıtmak ya da özgeçmişinizde klinik psikolog yazması büyük bir hata olur. Hollanda’da klinik psikologlar daha kompleks problemlerle çalışırlar. Ruh sağlığı merkezlerinde, terapistliğin yanı sıra aynı zamanda ekip liderliği ve yöneticilik görevlerini üstlenirler.
Psikolog olarak çalışmak için Hollandaca bilmek gerekli mi?
BIG-kayıtlı düzeyde bir psikolog olmak için anadil düzeyinde Hollandaca bilmek gerekiyor.
Basispsycholoog olarak çalışmak için az düzeyde Hollandaca bilseniz de işe alınabilirsiniz. Ancak bu biraz şans işi; kimi kurumlarda ihtiyaç olunca Türkçe ve İngilizce dilini yeterli bulabilirler. Yine de en azından B1 seviyesinde Hollandaca bilmeniz, iş başvurularınızda şansınızı arttırır. Hollanda sağlık sisteminde, seans raporları, tedavi planları, ev doktorlarına yazılan raporlar, multidisipliner toplantılar gibi süreç ve aktiviteler Hollandaca dilinde oluyor. Dolayısıyla sisteme uyum sağlamak açısından da Hollandaca bilmek önemli oluyor.
Bu yazıda daha çok bir kurum içinde çalışmaktan bahsettim. Zaten mesleğimiz doğası gereği yalnız bir meslek. Yabancı bir ülkede bireysel olarak çalışmak da yalnızlık hissi yaratabilir. Bu nedenle sağlık sisteminin bir parçası olarak, bir kurumda meslektaşlarla birlikte çalışmak göçmen psikoloğun da adaptasyon ve entegrasyon sürecine olumlu bir etki yaparak aidiyet duygusunu arttıracaktır. Hiçbir şey kolay olmuyor, ama çaba gösterdikçe yolumuz şekilleniyor. Enseyi karartmayalım.
Sevgilerimle,